Een tussendoortje

Tijd om maar weer eens een stukje over schaken te schrijven. Vandaag is een echte schaakdag: de nieuwe ratinglijst kwam uit en ik haalde een nieuw persoonlijk record: 2185! Niet slecht voor iemand die slechts af en toe een partijtje speelt. Daar wilde ik echter niet al te lang bij stilstaan. Een tijd geleden ontdekte toevallig wat filmpjes van partijen tussen sterke schaakengines. Ik had niet gedacht dat er zo'n krachtsverschil tussen kon zitten: bij het analyseren van een partij stellen verschillende engines doorgaans dezelfde zetten voor. Hier en daar zullen wel nuanceverschillen zitten, maar in grote lijnen komen de zetten wel overeen. Daarom kon ik mensen ook glazig aankijken als ze beweerden dat engine x "veel beter" was dan engine y, of dat engine z moeite had met een bepaald stellingstype of zo. Voor mij speelden computers allemaal nagenoeg perfect schaak.

Het probleem is dat schaakpartijen tussen menselijke schakers doorgaans van een dusdanig laag niveau zijn, dat het niet zo veel uitmaakt door welke engine je ze laat fileren. Als je ergens een stuk wegblundert, ziet Rybka of Houdini dat, maar Fritz ook nog wel. Pas als je de engines tegen elkaar laat spelen, komen de onderlinge verschillen duidelijk aan de oppervlakte. Als ze geen blunders meer kunnen afstraffen, komt het op geheel andere kwaliteiten aan: plannen maken, stukken beter neerzetten. Veel schaakprogramma's beginnen dan te klooien en gaan dan hun stukken doelloos heen en weer spelen. Houdini blijkt daar echter totaal geen last van te hebben: zelfs het alom gerespecteerde programma Rybka werd in de meeste filmpjes zonder problemen van het bord geschoven.

Daarom vond ik het leuk om mijn Houdini tegen een andere engine te laten spelen. Helaas had ik niet veel beter dan Fritz 6. Dat was (zoals verwacht) een nog ongelijkere strijd, wat ik ook probeerde om het sprekende schaakprogramma sterker voor de dag te laten komen: meer geheugen vrijmaken, hem wat verdedigender laten spelen, het hielp allemaal niet. Beter dan af en toe een halfje werd het niet. Een paar dagen later kreeg ik de kans om mijn Houdini tegen Ewoods Rybka te laten spelen. Het was meer een soort centaur chess: de computer rekende wat zetten door en ik koos dan de zet die mij een beetje logisch leek. Het werden twee interessante partijen:

Ik meende dat ik met zwart ook wel kon winnen, dus begon ik goedgemutst aan de tweede partij...

Het werd dus 1½-½ in het voordeel van Houdini, die zijn reputatie als boeienkoning weer volledig had waargemaakt. Wat een match!