Ruttes kopzorgpremie

Wat waren ze blij: in een razend tempo werd het kabinet Rutte II geformeerd. Met alle plezier deden de coalitiepartijen de grootste concessies, waarvan de beperking van de hypotheekrenteaftrek en de inkomensafhankelijke zorgpremie de meest in het oog springende waren. Vooral in dat laatste punt stonden de coalitiepartijen zwak en dus ging de oppositie fel tekeer tijdens het formatiedebat. Hondje Geert blafte een paar keer, Buma nam het als een echte Obama voor de middeninkomens op, terwijl de SP het niet fair vond dat de allerhoogste inkomens buiten schot bleven. Opmerkelijk was dat de felle houding van de D66, de regeringspartij aan de zijlijn, dat in de zorgpremie een goede mogelijkheid zag om zichzelf te profileren.

 

De media pikten het op en plotseling had niemand het meer over iets anders dan de zorgpremie. Plotseling kreeg het ideale huwelijk tussen de VVD en de PvdA een fikse tegenvaller te verwerken. De VVD-achterban roerde zich, kiezers voelden zich bedrogen en angstige burgers voorzagen een flinke aanslag op hun huishoudbudget. Ze wisten niet goed wat de nieuwe plannen voor ze betekenden en door de mist van cijfers doken al gauw de vreemdste indianenverhalen op. Het werd tijd dat iemand duidelijkheid zou scheppen.

 

Vanochtend was Telegraaf-econoom Alex Klein te gast bij Vandaag de Dag. Aan de hand van stapels chocolademunten probeerde hij de gevolgen van de nieuwe maatregelen te visualiseren. Een goed idee om de materie te verhelderen, maar zijn uiteenzetting was op zijn zachtst gezegd tendentieus te noemen. Al snel strooide hij woorden als “Robin Hood” over tafel en gooide daarmee nog meer olie op het vuur van de toch al verhitte zorgpremiediscussie. Vervolgens wist hij nog een paar krachtige antwoorden te formuleren op de halfslachtige tegenvragen van sparringpartner Leonie ter Braak, waardoor het helemaal leek alsof er niks van het plan deugde.

 

Helaas vertroebelen de rechtse media op deze manier de echte discussie. Daarvoor moeten de cijfers erbij gepakt worden. De cijfers laten zich echter niet gemakkelijk doorgronden en daardoor snapt de Jan met de Pet, of de Nederlandse Joe de Loodgieter er niks meer van. Het is natuurlijk ook zwak van de politiek dat ze hun plannen niet duidelijk kunnen uitleggen, maar dat de media vervolgens de zaken opblazen door de consequenties erger doen lijken dan ze zijn, hadden ze ook niet in de hand.

 

Op dit moment is de zorgpremie gemiddeld zo’n 100 euro per maand, ofwel 1280 euro per jaar.  Dat gaat veranderen naar een opstarttarief van 255 euro per jaar in 2014, plus een inkomensafhankelijk tarief. Dat is 11,1 procent voor elke euro die je boven de 19.393 euro per jaar verdient, om boven de 68.000 euro constant te blijven. Hierdoor kunnen de zorgkosten tot een kleine vierduizend euro hoger oplopen dan in de huidige situatie; dat is een enorm bedrag.

 

Daar staan de belastingverlagingen tegenover. De inkomstenbelasting verandert van 37 procent in de eerste schijf en 42 procent in de tweede en derde schijf naar een constant tarief van 38 procent. Hierdoor worden juist de middeninkomens gecompenseerd. Het belastingvoordeel loopt op tot ruim 1200 euro op jaarbasis voor de hoogste tarieven. Tot een jaarinkomen van 30.000 euro voelt u geen pijn van de nieuwe maatregelen. Daarna loopt het nadeel op tot ruim tweehonderdvijftig euro in de maand voor de hoogste inkomens.

 

 

Totale belastingdruk als functie van het inkomen in de huidige (rode) situatie en de toekomstige (blauwe) situatie, voor zover ik heb kunnen achterhalen. (Versie 2 van 2 november 2012)

 

Wat de materie zo lastig maakt, is dat er te pas en te onpas gebruik wordt gemaakt van de term “modaal inkomen”. Het lastige hieraan is dat dit een gezinsinkomen is, terwijl de zorgpremie op het individuele inkomen is gebaseerd. Deze dingen zijn moeilijk uit elkaar te houden. Een middagje stoeien met CBS-cijfers (van 2010) leverde de volgende conclusies op:

• Het gemiddelde inkomen per Nederlander is zo’n 22.000 euro per jaar
• Werkenden verdienen meer (een kleine 35.000 euro per jaar)
• De niet-werkende beroepsbevolking verdient minder (zo’n 18.000 euro per jaar)
• De rest is te jong of te oud om te werken
• Inderdaad, zoals Alex Klein zei, verdient slechts zo’n 20 procent van de mensen meer dan 33.000 euro per jaar (een “modaal” gezinsinkomen)
• Slechts zo’n vijf procent verdient meer dan 55.000 euro per jaar

Kortom: de meeste mensen gaan er eigenlijk op vooruit door de plannen. De vraag is natuurlijk of een dergelijke herverdeling te prefereren is, maar dat is een politieke keuze die de VVD nota bene heeft willen maken. Respect daarvoor. Het voordeel van de inkomensafhankelijke zorgpremie is dat het belastingstelsel eenvoudiger kan worden gemaakt. De inkomstenbelasting gaat ook omlaag, wat economisch gezien fijn is (belasting op consumptie wordt als economisch verstandiger gezien), maar dat voordeel wordt weer teniet gedaan doordat de zorgkosten nu als een soort verkapte inkomstenbelasting fungeren.

 

Het vreemde aan de zaak is dat iedereen om de gestegen maandlasten klaagt, terwijl er mogelijk veel ernstigere bezwaren zijn: de inkomensafhankelijke zorgpremie zou in strijd zijn met EU-regels, doordat er minder concurrentie komt bij zorgverzekeraars.  Laat de discussie daar vooral over gaan. In ieder geval zijn er een hoop kopzorgen dus voor Rutte, die de plannen vooralsnog door lijkt te gaan zetten, alle kritiek ten spijt. Het alternatief is weer terug naar de onderhandelingstafel om de PvdA tevreden te stellen. De vraag is welk heilig VVD-huisje het dan moet ontgelden. Toch vraag ik me af of de coalitiepartijen zich niet een heleboel kopzorgen hadden kunnen besparen door de zorgkosten ongemoeid te laten en gewoon de belastingen aan te passen om (ongeveer) hetzelfde netto-effect te krijgen.